ต่อมาในปี 212 เมื่อสิทธิในการถือสัญชาติโรมันได้รับการมอบให้แก่ประชาชนทั้งจักรวรรดิ อิตาเลียก็เริ่มเสื่อมโทรมลงขณะที่จังหวัดต่างๆ นอกอิตาเลียรุ่งเรืองขึ้นมาแทนที่ นอกจากนั้นดินแดนของอิตาลีก็ยังได้รับความเสียหายจากการรุกรานของอนารยชนเผ่าต่างๆ ที่เริ่มเกิดขึ้นในปลายคริสต์ศตวรรษที่ 3 (ดูรายละเอียดที่วิกฤติการณ์ของคริสต์ศตวรรษที่ 3 และจักรพรรดิค่าย (Barracks emperor))

ไดโอคลีเชียนทรงแบ่งจักรวรรดิออกเป็นสี่ส่วนที่เรียกว่า “มณฑล” (dioceses) โดย “มณฑลอิตาเลีย” ปกครองโดย “ออกัสตัส” แห่งตะวันตก ซึ่งแบ่งออกเป็นสองโซน แต่ละโซนก็แบ่งย่อยออกเป็นดินแดน (territories) ที่ปกครองโดย “corrector” โซนสองโซนและดินแดนภายใต้เขตปกครองก็ได้แก่:

• โซน “อิตาเลียซับเบอร์บิคาเรีย” (ภายใต้การปกครองของข้าหลวงแห่งโรม)
  • “ทัสเคียและอุมเบรีย”
  • “วาเลเรีย”
  • “คัมปาเนียและซัมนิอุม”
  • “อพูเลียและคาลาเบรีย”
  • “ซิซิเลีย”
• โซน “ซาร์ดิเนียและคอร์ซิกา”
  • “อิตาเลียอันโนนาเรีย” มีเมืองหลวงอยู่ที่มิลานปัจจุบัน
  • “เวเนเชียและฮิสเทรีย”
  • “เอมิเลียและลีกูเรีย”
  • “ฟลามิเนียและพิเชนุม”
  • “เรเชีย”
  • “แอลป์โคตติเอ”

อดีตดินแดนแอลป์โพนนิเน และ แอลป์มาริทิเมกลายเป็นส่วนหนึ่งของ“มณฑลกาลลิเอรัม”